Afscheid nemen. Niet iets waar veel mensen naar uitkijken of aandacht aan (willen) besteden. Dat geldt zowel voor de vertrekker(s) als voor de achterblijvers. Eigenlijk doen we het alleen ‘goed’ als iemand is overleden. Met allerlei rituelen, mooie woorden, muziek en bloemen, afgesloten met een receptie afhankelijk van de cultuur. Daarna kan men verder. Maar afscheid nemen kan ook een vrolijke lading hebben. Denk aan vrijgezellenfeestjes, babyshowers en scheidingsborrels?
Daarbuiten doen we het over het algemeen niet zo geweldig. Althans niet in organisaties. Iemand van harte welkom heten op zijn eerste werkdag, daar denken de meeste werkgevers wel aan. Maar een uitgebreid afscheid ligt minder voor de hand. In de corporate wereld laten we medewerkers, maar ook klanten stilletjes vertrekken. Hoogstens een korte speech, een bloemetje of kaart, ondertekend door wat collega’s, al dan niet op een borrel tussen vier en vijf. Toch is het belangrijk aandacht te schenken aan een goed afscheid. Van medewerkers, klanten en relaties, maar ook in een breder perspectief. Wanneer er bijvoorbeeld sprake is van een fusie of afstoten van een bepaalde divisie. Alleen als is stilgestaan bij de oude situatie, daar (letterlijk) afstand van is gedaan, is een volgende stap mogelijk. Het maakt die stap makkelijker en logischer.
Afstand of afscheid nemen, kan op verschillende manieren en zegt alles over de cultuur binnen de organisatie. Enkele voorbeelden:
Toen ik mijn veldwerk als corporate antropologe deed bij de Explosieven Opruimingsdienst van Defensie (EOD) kwam ik tot de ontdekking dat gesneuvelde collega’s na hun dood altijd in hun midden blijven. Alsof ze er nog zijn. Oefenterreinen of objecten worden naar hen vernoemd. Ieder lid heeft zijn eigen beker aan de muur met wapen van de divisie. Degenen die er niet meer zijn behouden hun plaatsje, echter zonder de beker maar d.m.v. een naamplaatje. Afscheid zonder afscheid.
Zo vertelde Dr. Danielle Braun tijdens één van haar lezingen ook een verhaal dat me altijd bijblijft. Het broodje filet americain en de roze koek bij de politie. Het broodje krijgt de collega geserveerd die te maken heeft gehad met een (zelf)moord of dodelijk ongeval. Een lugubere associatie. ‘Dat kun je niet maken’, zou een buitenstaander zeggen. Echter bij de politie is dit hét moment om aandacht te geven aan de emoties die bij de agent leeft, onder het eten van dat broodje rood vlees. Bij het vertrek van een politiecollega is de roze koek standaard, als die collega niet gemist gaat worden. Het kan maar duidelijk zijn.
Een laatste voorbeeld is dat van een fusie van twee bedrijven. Dat was niet zomaar knippen, plakken en hiep hoi voor iedereen. Medewerkers van beide organisaties waren onzeker over de nieuwe situatie en wat dat voor hen persoonlijk betekende. Ook klanten hadden vragen. Door het organiseren van een ‘bridge’ week is als het ware de overstap gemaakt van het oude naar het nieuwe. Met workshops, lezingen en spel ging men met elkaar aan de slag en letterlijk een brug over. Door gezamenlijk te beleven, te creëren en afscheid te nemen op een ludieke manier maar met inhoud, ontstond er een band. En, belangrijk, de eerste gezamenlijke herinnering voor een nieuw begin.
Allemaal afscheidsrituelen en onderdeel van de organisatiecultuur met een eigen taal en unieke kenmerken. Nu zijn dit ‘grote’ vormen van afscheid nemen. Echter het doel van ieder afscheid is hetzelfde. Namelijk iets afsluiten en een plek geven om vervolgens door te (kunnen) gaan. Bedrijfsfeesten, heisessies, afscheidsborrels. Ze hebben wel degelijk nut. Het zijn de momenten om bij elkaar te komen, waardering uit te spreken en/ of ongenoegen te uiten, om af te sluiten en te starten aan een nieuw begin.
In de volgende post ‘Afscheid als start van een nieuw begin’, tips hoe je goed afscheid neemt of beter gezegd succesvoller start aan een nieuw begin.