Cultuur wordt gevormd door unieke antwoorden op universele vragen. Dat maakt een (bedrijfs)cultuur uniek en vormt de ziel van een organisatie. Soms zijn die antwoorden heel duidelijk, soms minder aan de oppervlakte. Wanneer er uitdagingen in de organisatie zijn, maakt onderzoek naar bedrijfscultuur de knelpunten zichtbaar. Er wordt dan onder andere gekeken naar de rollen in de organisatie.
Een rol is eigenlijk niet meer of minder dan een gedraging of het nemen van positie. Iedereen heeft meerdere rollen in zich, bewust en onbewust. Zo kan iemand de rol van een verzorger en luisteraar aannemen en tegelijkertijd dat van beslisser. Een rol in deze context is dus niet hetzelfde als een functie. Binnen een organisatie ligt een rol namelijk nooit bij één persoon. In elke individu en in elke groep zitten altijd meerdere, herkenbare rollen. Denk daarbij ook aan emoties, opinies, gedragingen, gevoelens en ideeën. Deze rollen vormen gezamenlijk de groepsdynamiek.
Rollen zijn dus nooit van één individu maar van de groep als geheel. We laten als persoon altijd meerdere rollen tegelijk zien. Wie zich tot een bepaalde rol verleid voelt, neemt die gemakkelijk over. Emoties spelen daarbij een belangrijke rol. Door met emotie te identificeren, worden we er als het ware ingezogen. Wanneer dat gebeurt is het lastig open te staan voor iets anders, zeker als die het tegenovergestelde is. Iedereen kent wel het gevoel van dat feestje waar je eigenlijk geen zin in hebt. Echter de vrolijkheid overheerst, dus doe je mee en was het toch wel gezellig. Of je huilt op een begrafenis waar je de overledene niet kent, maar een verdrietige vriendin steunt. Wat te denken van die mopperende collega, die bijval krijgt bij het koffieapparaat etc. Emoties en daarmee rollen zijn besmettelijk.
Zo werkt dat ook met nieuwe ideeën, veranderingen etc. Heeft iemand bedenkingen of staat hij of zij juist te poppelen dan zullen dat er zeker meerderen zijn. Dat is de reden dat het een illusie is dat een ‘probleem’ zich oplost als die ene ‘lastige’ persoon de organisatie verlaat. De rol is immers van de groep en niet van die specifieke persoon.
Rollen zijn fluïde, ze komen en gaan. En dat biedt juist kansen. Door potentiële rollen naar boven te halen en zichtbaar te maken, worden dominante of niet gewenste rollen doorbroken. Meningen, gevoelens, opposities vloeien als het ware in elkaar over en bieden mogelijkheden tot bijvoorbeeld het combineren van de verschillende invalshoeken.
Precies daar zit de kans voor verandering. Tijdens dit hele proces ontwikkelen patronen, rollen en individuen naar elkaar toe. Niet gewenst gedrag benoemen is makkelijker door het bij de rol te houden ipv op personen te richten. Kortom; door met rollen te werken begint verandering en ontstaat een nieuwe groepsdynamiek!
Nieuwsgierig naar de rollen binnen jouw organisatie? Dan nodig ik je graag uit voor een kop koffie of thee.
Meer weten over bedrijfscultuur, zie Culturen veranderen. Altijd! en Inzicht in bedrijfscultuur zorgt voor duurzame verandering